Jan Brandts Buys: Hero und Leander (1929)

Van 21-23 september 2018 presenteert 401NederlandseOperas hoogtepunten uit alle Jan Brandts Buys operas in de Hanzehof (Buitensociëtiet) te Zutphen, als onderdeel van het Jan Brandts Buys Festival. In de herfst van 2017 neemt 401NederlandseOperas ook hoogtepunten uit Hero und Leander in de studio op met sopraan Barbara Schilstra, tenor Hendrik Vonk en pianist Wolter Willemsen. Deze opnamen zijn onderdeel van het 401Recordings project waarin ook de complete Micarême op het programma staat.

Als uitkomst van Brandts Buys' zoektocht naar een formelere benadering van het libretto heeft de componist vanuit verschillende invalshoeken de Spieloper en de 18e eeuwse operatraditie onderzocht en geïmplementeerd in een eigentijds milieu. Zijn keuze voor een klassiek Grieks drama in een bewerking van Grillparzers Hero und Leander sluit goed aan bij de 18e eeuwse opera seria. Ook daar was de muziek belangrijker dan het verhaaltje, dat feitelijk bestond uit en serie losjes in de tekst gebedde aria’s en duetten die steeds individuele emoties uitdrukken. Volgens Ten Bokum volgde Brandts Buys' keuze voor een klassiek thema logischerwijze uit zijn opera seria orientatie, want mythologische thema’s waren daarvan het onderwerp.

Korte inhoud

Het werk heeft vijf akten en het Griekse element beperkt zich tot de aankleding, terwijl de scènes aan het woeste water bij de voet van de vuurtoren als romantische schilderijen zijn uitgebeeld. Grillparzers versie is bekend: Hero staat op het punt tot priesteres van Afrodite gewijd te worden als Leander haar ziet en verliefd op haar wordt. Hij bezoekt haar ‘s nachts in de vuurtoren waar zij moet waken. Na lang aandringen stemt ze toe in een intiem samenzijn bij de struiken voorbij de landtong. Leander gaat vooruit om de kust te verkennen. De priesters zien hem aan de voet van de vuurtoren en waarschuwen de hogepriester. Die vraagt de goden Leander te straffen. Deze struikelt daarop in de afdaling en verdrinkt in zee. Als Hero de andere ochtend ontdekt wat er is gebeurd wil ze sterven, om met Leander begraven te kunnen worden. Als de hogepriester dit weigert, stort zij zichzelf in zee. Brandts Buys gebruikt voor het eerst sinds Das Veilchenfest weer Wagneriaanse technieken, maar het gaat daarbij puur om motivische structuren en niet om diens Gesammtkunstwerk theorie, waarin Brandts Buys volstrekt niet geïnteresseerd is. De eerste drie aktes werken als afgesloten scènes met een cresendo ensemble finale, de tragische vierde en vijfde zijn doorgecomponeerd en lopen in elkaar over, al heeft niemand dit ooit kunnen horen. Het werk vond in de nasleep van de beurscrash op Wallstreet namelijk geen theater dat het aan durfde nemen. Er was sprake van een uitvoering in 1931 te München maar daar lijkt men het risico te groot te hebben gevonden om onder voornoemde omstandigheden een ernstig werk op te voeren van een componist die alleen succes in komisch aangelegde opera’s had gekend.

Uitvoeringsgeschiedenis

2017: 401Recordings II – Cantina Vocaal, Amsterdam, Wolter Willemsen (piano))

‘Hier liege du’ (Act III, Barbara Schilstra (Hero))
‘Ha, was ist das? Zurück!’ (Act III, Barbara Schilstra (Hero), Hendrik Vonk (Leander))

14 januari 2018: 401Concerts 10 De nieuwe KHL, Amsterdam, Wolter Willemsen (piano))

‘Hier liege du’ (Act III, Barbara Schilstra (Hero))
‘Ha, was ist das? Zurück!’ (Act III, Barbara Schilstra (Hero), Hendrik Vonk (Leander))